WARDA ĦAMRA GĦALL-ANNIVERSARJU

Ġemma u Raymond kienu jaraw lil xulxin kull nhar ta' Sibt il-każin tal-banda ta' Ħal Muża. Iż-żgħażagħ kienu jorganizzaw 'disco' żgħir għat-tfajliet u l-ġuvintur tar-raħal. Dak iż-żmien ma kienx bħal lum. Fl-2016, f'xi raħal rurali, qajla ssib xi żgħażagħ li jmorrulek il-każin kull nhar ta' Sibt, sakemm ma jkunx hemm xi okkażżjoni partikolari.

It-tnejn kellhom sittax-il sena u t-tnejn kienu jistħu immens. Bil-fomm qatt ma tkellmu, imma kienu jinqabdu jħarsu lejn xulxin bil-moħbi. Kif għajnejhom kienu jiltaqgħu, xi ħadd minnhom ibaxxi rasu jew inkella taralhom wiċċhom isirilhom vampa nar. Raymond kien ikun ħerqan biex imur il-każin, mhux biex joħroġ biss, imma anke biex jara lil dik it-tfajla li fil-verita', kienet iġġiegħlu jintilef. Min xħin kien jilmaħha, kien isibha diffiċli ma jħarisx lejha. Moħħu kien ikun il-ħin kollu fiha. Sibt minnhom pero', Ray inqalgħetlu problema. Il-każin, dejjem kien imur ma' ħabibu Victor. Dakinhar iżda, sieħbu ma setax joħroġ. Kien ma jiflaħx u li kieku mhux bit-tama ta' Ġemma, ma kienx imur waħdu.

Kif sar il-ħin, telaq mid-dar imsarnu f'saqajh, qalbu tħabbat sitta sitta. Ġemma dejjem sabiħa tkun, imma dak is-Sibt, kienet qisha pupa ta' Marsilja. Kellha libsa ħamra u wiċċha u fommha kienu jarmu ċertu tip ta' dija speċjali. Ma felaħx iktar, xeba' u beda jaħseb,"Iva allura, tfajla bħal dik, qatt mhu ser tkun tiegħi? Ser nibqa' nistħi? Jekk ser indum naħsibha jien, għad jiġi xi wieħed u jeħodhieli hu..." Ġemma ratu, ħarsitlu u għal darba, tbissmitlu ċar u tond waqt li ħarset direttament f'għajnejh. Iktar ħassu emozzjonat. "Kif se nkellimha? Kif se nkellimha? Jien nistħi.... Iva, naf x'nagħmel," qal bejnu u bejn ruħu Raymond.

Mar fejn Pawlu tal-bar u talbu grokk 'whiskey'. Xorbu f'nifs wieħed u talbu ieħor, doppju imma. "Bil-mod ta', Ray. Dan x'kien? Mhux soltu tiegħek..." staqsieh il-'barman'. "Mhux dejjem hemm l-ewwel darba Pawl," qallu Raymond biex jaqtgħalu fil-qasir. Ressaq it-tazza ma' mnieħru u xammu qabel ma niżżlu. "Pff, kemm jaħraq il-'whiskey', ma nafx x'jarawlu jien..." qal f'qalbu l-ġuvnott. Lit-tazza taha tidwira tal-aħħar u reġa' niżżel l-ispirtu f'kemm ili ngħidlek. Għaddew xi ftit minuti u kien diġa' qed iħossu aħjar. Kien inqas anzjuż u issa kien bħal donnu inħall... Ried imur ħdejn Ġemma u jkellimha b'xi mod.

Resaq lejn il-klikka tagħha. Ġemma kienet tkun ma' Assunta, Rita u Lilly. Kif wasal quddiemha, biesilha jdejha u stedinha biex toħroġ tiżfen miegħu. Ġemma ħmaret daqs in-nar imma aċċettat l-invit tiegħu. Il-mużika kienet kalma. Resqu lejn xulxin u bdew jiżfnu bil-mod. L-ewwel ftit minuti ma ħarsux f'għajnejn xulxin imma mbagħad fl-aħħar, il-mistħija bħal donnhom għelbuha. Lanqas kelma ma qalu, imma waqt it-tieni żifna, Ray rabba' l-qoxra u qalilha, "Illejla sabiħa b'mod aktar speċjali Ġemma."

"Grazzi Raymond tal-kumpliment," qaltlu hi, għajnejha jħarsu lejn l-art biex tevita li timbarazza ruħha.

"M'hemmx imniex. Imma llum, jekk ma jimpurtax, qabel titlaq nixtieq nitolbok xi ħaġa," qal Ray b'ħarsa u ton serju.

"Għidli, imma skont x'titlob hux," qalet Gemma bi tbissima ħelwa.

"Irridek tibda toħroġ miegħi," qal Raymond, b'qalbu fi griżmejh. Sakemm stenna risposta mingħandha, moħħu kien diġa' beda jiġri bih. "Issa jekk ma taċċettax, ma naqax għaċ-ċajt? Ma tkunx daqqa ta' stallett għalija?" beda jaħseb Raymond.

"Kollox sew," qalet Gemma. "Imma għalissa, aħjar nibdew niltaqgħu hawn il-każin bħas-soltu.

"Kif tixtieq. Għadek ma tafx kemm għamiltni kuntent," fesfsilha widnejha Ray.

Wara li sar il-ħin, sellmu lil xulxin u kulħadd telaq lura lejn daru. Ray kien ferħan se jtir u quddiem għajnejh kellu biss wiċċ Gemma. Dak il-lejl it-tnejn raqdu ferħana.

Minn wara dak il-lejl, Ġemma u Raymond ma telqux lil xulxin. Baqgħu jiltaqgħu, joħorġu flimkien u saħansitra kien waslilhom il-jum taż-żwieġ, wara erba' snin ta' għerusija. Il-ġenituri tagħhom kienu ferħanin bil-koppja. It-tnejn kienu bil-għaqal u żewġt itfal tar-rispett. Ir-raħal kulħadd kien jarahom flimkien u kull fejn tara lil Ray, kont tara lil Gemma u viċi-versa. Kienu jippjanaw li jagħmlu kollox flimkien. Qatt ma kellhom xi ġlied ikrah bejniethom u meta kien ikollhom, xi ħadd minnhom kien jara x'jagħmel biex kemm jista' jkun ma jorqdux miġġildin.

Ray u martu kellhom żewġt ulied f'xulxin, Fredu u Vince, wara sentejn żwieġ. Sfortunatament, kif it-tnejn għalqu it-tletin u l-wieħed u tletin sena rispettivament, emigraw lejn l-Awstralja. Uliedhom kienu diġa' miżżewġa u kellhom it-tfal. Imma għal dik il-koppja ta' maħbubin, dan kollu ma kien jiswa xejn. Issa lil uliedhom u lilll-ulied uliedhom ma setgħux igawduhom kif riedu. Spiċċaw reġgħu waħedhom bħall-klieb. Iż-żmien tagħhom ma kienx jeżisti l-'internet' u allura ma setgħux iżommu kuntatt ħaj bħalma jsir illum. L-unika ħaġa li setgħu jagħmlu kienet li jiktbu l-ittri lil xulxin, darba kull xahrejn.

Kienu spiċċaw bħalma kienu bdew, huma it-tnejn biss. Tajjeb li tkunu tafu imma, li ħafna min-nies kienu jħarsulhom b'ċertu rispett. Kien jidher minn mil bogħod li bejniethom kien hemm għaqda speċjali... Kienu jinġiebu b'mod tal-għaġeb. Ma kellhomx għalfejn jitkellmu. B'ħarsa kienu jifhmu lil xulxin. Wieħed mill-ħbieb qrib ta' Raymond kien propju Spiru, bejjiegħ ta' pjanti u fjuri fiċ-ċentru tar-raħal. Meta Ġemma u Ray kienu żifnu l-ewwel darba l-każin, kien is-Sibt 14 ta' Mejju, 1959. Għal Ray, dik kienet waħda mill-iktar dati importanti ta' ħajtu. Dik kienet id-data tal-anniversarju tagħhom. Kull 14 ta' Mejju, Ray qatt ma nesa' jixtri warda ħamra lil Ġemma. Kien iqis b'attenzjoni li l-fjura tkun ħamra. Dejjem riedha tkun pariġġ il-kulur tal-libsa li kienet liebsha dakinhar Gemma.

Ġemma kienet tieħu pjaċir bih dan il-ġest. Fil-verita', kienet tieħu pjaċir mhux għax kienet tirċievi l-fjura nnifisha, imma għax kienet tieħu gost li żewġha kien baqa' jiftakar fl-importanza tal-jum li fih iltaqgħu u ta' kemm qatt ma nesa dawk id-dettalji żgħar, saħansitra wara ħamsin sena żwieġ. Minn barra l-14 ta' Mejju, data oħra li Ray baqa' jiftakar kienet is-16 ta' April 2007. Sfortunatament, din id-data ma kinitx tfakkru f'affarijiet sbieħ. Kien dakinhar li meta rritorna mill-għalqa għall-ħabta ta' xis-sitta, sejjaħ lil martu u ma weġbitux lura. Dar il-kmamar kollha għax fuq il-mejda ma ħallietlu l-ebda nota sabiex tinfurmah li forsi kienet illargat xi ftit. Ħa qatgħa tal-għaġeb hekk kif daħal f'kamrithom u jsibha fuq is-sodda, titkgħawweġ bl-uġigħ. "X'ġaralek Gemma? X'għandek?" qalilha Ray, bl-għaraq ixoqq għalih. Kien jaf sew li martu ma kinitx xi waħda li tgħaġġibhom. Anke biex turi l-uġigħ tagħha kienet iżomm kollox ġewwa fiha. La kienet hekk, sinjal li kienet ħażin ħafna. "Imxi mmorru għand it-tabib," qalilha Ray.

"Xi mmur nagħmel Ray ħi, mhux għalxejn? Xi kultant jiġrili hekk... Nagħmel kwarta u jgħaddili," qaltlu hi, b'ton newtrali kemm setgħet.

"Jiġifieri, din mhix l-ewwel darba? Titkellimx ta', għax m'għandekx għalfejn," wieġeb hu rrabjat.

"Kemm tagħmel għaġeb qiegħda ngħid. Ħallini bi kwieti ara... Imxi sal-kċina, ħalli naqliblek platt kusksu," qalet Ġemma. Sa dak il-ħin kien leħaq witthielha l-uġigħ. "Imnalla leħaq għaddieli ftit għax ma kontx inżomm bih," bdiet titkellem bejnha u bejn ruħha Ġemma. "Jekk Alla jrid għadda kollox, għal-lum..."

Kien veru li Ray kien ikallma, imma kien veru wkoll li minn dakinhar lil martu bħal donnha kien qed jaraha sejra lura. Ġemma kellha l-preġi kollha tad-dinja, imma fejn jidħlu tobba, ma kont iddawarha bl-ebda mod. Kienet tagħmel ta' rasha u kienet lesta tissaporti kollox, basta tevita li tmur għandu... Jum minnhom, tant raha li kellha kulur ikrah f'wiċċha, li m'għoġbitu xejn. Fettilu jaqbad u jmur għand it-tabib Magri sabiex jgħidlu jmur iżurha d-dar. Kif kienet ser issibu ma' wiċċha, żgur li ma setgħetx tirrifjuta li jinviżtaha. Hekk għamel u għal xis-sagħtejn, Ray għamel biċ-ċert li għal xħin jiġi t-tabib u jkun magħha d-dar. Semgħu il-bieb iħabbat u Ġemma kienet pronta qaltlu, "Dan min ġie dan il-ħin? Mhux soltu..." staqsiet kollha kurżita'. "Kont qed tistenna lil xi ħadd, Ray?"

"Mhux tara min ġie Gemma, jaħasra..." qalilha hu.

Kienet sorpriża hekk kif rat quddiemha lit–tabib. Kif ħarset lura biex tara l-espressjoni ta' żewġha, ma damitx ma fehmet x'kien għamel. Kellha ċċedi għax kienet tistħi mit-tabib... Daħħlitu ġewwa u t-tabib qagħad jinvistaha waqt li hi bdiet tispjegalu xi sintomi li kienet tħoss ta' kuljum. "Ġemma, trid tieħu ħsieb biex ma tistrappazzax u tistrieħ kemm tista'. M'għandux għalfejn ma tkunx aħjar. Kul kemm jista' jkun sustanzi u anke l-laħam aħmar jagħmillek tajjeb," spjegalha t-tabib.

"Kollox sew Dott, nirringrazzjak," qaltlu hi. "Ray, twasslu ftit sal-bieb lit-tabib, jekk jogħġbok?"

"Mela le, ħa nwasslek Dott u ara x'għandi intik," qal Ray, hu u miexi 'l barra mat-tabib.

"Ray, issa li qegħdin bejnietna, għandi bżonn inkellmek fuq Ġemma... Kulurha m'għoġobni xejn u milli qaltli m'għandhiex affarijiet sbieħ. Fl-istat li sibtha llum, ftit li xejn hemm xi jsir," stqarr b'kawtela t-tabib.

"Imma mhux ser jgħaddilha, Dott?" staqsa xxukkjat Raymod.

"Ma naħsibx li wisq, Ray. F'każijiet bħal dawn, ma tkunx taf meta tkun is-siegħa..." qal it-tabib.

"Jiġifieri, din saħansitra tista' ... tista'..." temtemm Ray.

"Iva, sfortunatament.." qal b'ton serju t-tabib.

"Kollox sew Dott."

"Agħmel li tista' biex tgħinha u imxu mal-parir li tajtha," żied it-tabib.

"Kemm għandi nagħtik, Dott?"

"Xejn, kun imbierek."

"Grazzi Dott, grazzi."

Kif għalaq il-bieb warajh, Ray ħass saqajh qed iċedu... Kieku seta', beda jagħti bil-ponn mal-ħajt u jwerżaq twerżiqa li jwaqqa' kull m'hemm biha. "Kif jista' jkun? Ġemma tiegħi, Ġemma tiegħi," qal ġewwa qalbu. Mar ħdejn martu u hi ratu li wiċċu bħal kien inbidel sew. Madanakollu ma staqsietu xejn, imma għanqitu biss. Mingħajr ma ried, qabżitlu demgħa, imma ma riedx jikkumiedja quddiemha. Kellu jkun ta' kuraġġ għaliha u mhux il-kontra.

Għaddew ix-xhur u Ġemma kienet qed tidher li qed tnaqqas ftit ftit ma' kull jum li jgħaddi... Naqqset anke l-ħruġ. Ma kinitx qed tmur tixtri imma kien imur żewġha. Kienet tagħmel il-faċendiet li kienu vera bżonn. Waħedha kienet tokrob bl-uġigħ imma mhux xħin kien ikun hemm hu għax kienet taf li jsewwed qalbu. Biċ-ċajt, iċ-ċajt reġa' wasal l-14 ta' Mejju. Ray, bħas-soltu, għadda jixtri hekk kif kien spiċċa mill-għalqa u daħal id-dar, ferħan li tal-anqas illum, forsi kien iġiegħel lil martu titbissem. Il-warda li kien xtralha llum kienet speċjali. Spiru kien ġab ward bil-kuluri tal-qawsalla. Għal darba, xtaq jikser it-tradizzjoni. Ried li b'dik il-warda jgħidilha li hi kienet imlietlu ħajtu b'ilwien differenti u li kieku ma kienx hemm hi miegħu, kienet tkun monotona.

Daħal ġewwa, imma lil Ġemma ma sabhiex fil-kċina bħas-soltu. Kienet mgħawwġa ganċ fuq is-sodda. "Ġem, Ġem, x'għandek?" qalilha hu, imbikkem.

"Ġibtli warda llum, Ray?"

"Mela, hawn hi," wieġeb b'wiċċu mimli dmugħ. "Kollha kuluri ġibtha llum."

"Sabiħa... sabiħa...Illum l-aħħar li ħadtha Ray...,"qaltlu hi b'nifisha xi ftit jew wisq maqtugħ.

"Tgħidx hekk Ġemma, tgħidx hekk. Ħares lejja, ħares....,"beda jgħid Ray. Beda jtaptpilha fuq wiċċha għax bħal donnha bdiet tintilef minn sensieha.

"Inħobbok Ray, tinsiex," reġgħet qaltlu hi. Kif qalet dawk it-tlett kelmiet, Ġemma ħarħret tnejn u rasha marret waħedha lejn il-ġenb. Ġemma kellha tmur vjaġġ ieħor. Skadhielha ż-żmien fuq din id-dinja u għal darba, kellha titlaq u tħalli warajha lil Ray.

Uliedhom ġew għall-funeral. Kif raw is-sitwazzjoni, iddispjaċihom għall-missierhom. Vince ma ħassx li kellu jħalli lil missieru waħdu u għalhekk, wara li ddiskuta ma' martu, iddeċidew li jqattgħu xi snin hawn, sabiex missieru jkun taħt għajnejhom. Raymond ma riedx jiskomodah u għalkemm apprezza, qatt ma reġa' ġie bħalma kien.

Wara l-mewt ta' martu, Raymond bħal donnu kien xjieħ għaxar snin f'daqqa. Għamel f'qalbu u l-mewt ta' Ġemma ħadha wisq bi kbira. Lin-neputijiet kien qed iħobbhom iktar u iktar issa li kienu qribu. Imma hu kien dera mingħajrhom ukoll. Mingħajr Ġemma fil-verita', ma seta' jidhra b'xejn. Martu kellha tħallieh propju f'għeluq il-jum li kien iltaqa' magħha l-ewwel darba. Jum wara l-ieħor għaddiet sena mill-mewt ta' martu, anke jekk dawk it-365 ġurnata kienu qishom eternita'. Dakinhar, xorta mar jixtri mingħand Spiru. Riedha ħamra bħal dejjem. Dik kollha kuluri donnha ma kinitx ġabitlu r-risq. Daħal id-dar, bid-dmugħ f'għajnejh. Kienet daqqa ta' stalett għalih dik li kull xħin jidħol mill-bieb ta' barra, ma kienx isib lil martu tilqgħu...

Mar fil-kamra tas-sodda, inxteħet għal tulu u żamm il-warda f'idu. Ħares lejn il-post vojt li kellu ħdejh. Kien dak il-ħin li ħass weġgħa qawwija f'sidru. L-uġigħ kien qawwi u ma felħux. Ta' min jgħid li dik il-weġgħa f'sidru waqqfitlu uġigħ ikbar. F'temp ta' ftit minuti kien ser jerġa' jiltaqa' ma' Ġemma...

TMIEM